Мұнай ұңғыларының құрылысында маңызды этап болып соңғы этап табылады, ол келесі жұмыстарды қамтиды: өнімді қабатты ашу, шегендеу құбырларын түсіру және цементтеу, түп конструкциясы және мұнай ағынын шақыру. Соңғы этапты дұрыс жүргізуден ұңғыны меңгеру уақыты және ары қарай ұңғыны дұрыс пайдалану тәуелді болып табылады. Қабатты ашудың техника-технологиясы оның геомеханикалық мінездемесімен тығыз байланысты болу керек. Қабатты ашу әдісі оның қабат қысымының көлемімен, қабаттың мұнаймен қаншалықты қаыққандығымен, дренаждау дәрежесімен және басқа да факторлармен байланысты, бірақ олардың барлығы келесі талаптарды қанағаттандыру керек:
Ұңғыма түбінің жабдықтары көптеген факторларға тәуелді болады: 1) тау жынысының литологиялық құрамына және газ коллекторын цементтеу материалына; 2) тау жынысының механикалық беріктігіне; 3) қима бойынша қабаттың коллекторлық қасиетінің біркелкі болмауына; 4) өнімді қабатта газ, мұнай және су қабаттарының санына; 5) газдылықтың құрылымында және ауданында ұңғыманың орналасу орнына; 6) ұңғыманың түріне (өндіру, айдау, бақылау).
Егер, газ кеніші қабатты немесе массивті түрде ал, газға қанығу коллекторы қатты жыныстарда болса, өнімді қимада су және мұнайдың қабаттары кездеспейді, ондай өндіру ұңғымалары ашық түпті болуы мүмкін (1.1-сурет). Бұл жағдайда пайдалану тізбегін өнімді қабаттың табанына дейін түсіреді, өткізбейтін қабатшаға башмак орнатады және тізбекті сағаға дейін цементтейді. Қатты түйіршік заттарды жоғары шығармау үшін сүзгілі аумаққа аралық шегендеу тізбегін (хвостовик) түсіреді.
Газға қаныққан қабат нашар цементтелген жыныстардан құралған болса, өнімділік қабатының қимасында мұнай және суға қаныққан қабатшалар болмаса, ұңғыманың ашық түбі тор тәрізді, керамикалық, металкерамикалық, қиыршық тасты, шыны пластикті және әртүрлі сүзгілермен жабдықталады, ал ұңғыманың түп аумағы жұмсақ жыныстардан құралса байланыстырғыш материалдармен бекітіледі. Кең таралғаны қиыршық тасты сүзгілер. Бұл жағдайда гидравликалық кеңейткіштің көмегімен қиыршық тас орнатылатын қабат аумағының диаметрі 146 дан 256 мм-ге дейін кеңейтіледі.
1.1-сурет. Ұңғыманың түп аумағы жабдықтары
Түп аймағы: а – ашық түпті; б – түп перфорацияланған тізбекпен жабдықталған, в – сүзгімен жабдықталған түп аймағы; г -перфорацияланған;
Бос жыныстан тұратын қабаттың түп аумағын органикалық полимерлі материал мен полимерленуші катализатормен әрекеттесуі кезінде қатыратын және бос жынысты цементтейтін сұйық байланыстырғыш затты айдау арқылы қатыруға болады. Байланыстырғыш химиялық заттар қабат пен коллектордың температурасы мен минералды құрамына байланысты болады, оларға:
Егер ұңғыманың өнімді қимасында газды қабаттарда әртүрлі құрамдағы газдар болса немесе газ, мұнай және су қабаттары сазды қабаттармен кезектесіп кездессе, онда ашық түпті құрылысты қолдануға болмайды. Бұл шарттарда ұңғыма өнімді қабаттың табанына дейін бұрғыланып, шегендеу тізбегінің құбырлары бекітіліп, сағаға дейін цементтеледі. Ұңғыма және қабат осы немесе басқа түрдегі перфорация көмегімен байланыста болады. Егер, перфорациялық каналдар арқылы ұңғымаға құм келетін болса, онда оған жер бетінде жинақталған сүзгілерді түсіруге болады.
Ұңғыманы перфорациялаудың төрт әдісі бар: оқты, торпедалы, кумулятивті, құмағынды.
Перфорациялаудың алғашқы үш әдісі өндірісте геофизикалық қондырғылардың көмегімен жүргізіледі. Сол себептен перфорациялаудың осы түрлерінің техникалық және технологиялық бөлшектері өндірістік геофизика курсында оқытылады. Құм ағынды перфорациялау мұнай кәсіпшілігінің қызметімен және техникалық жабдықтарымен жүргізіледі.
Оқпен тесу кезінде (пулевая перфорация) ұңғымаға электр кабелімен бірге оқпен ататын қондырғы түсіріледі, ол диаметрі 12,5 мм болатын оқпен оқталған бірнеше ұңғымадан тұрады. Қондырғы іші жарылғыш затпен толтырылып және детонатор орналасқан. Электр импульсі берілгенде жарылыс пайда болып оқтар тізбекті және цемент қабырғасын тесіп қабатқа жол ашады.
ПБ-2 оқпен тескіш перфоратор бірнеше секциядан тұрады. Секцияның бойында екі немесе төрт тігінен ойылған канал орналасқан, ал ұңғыма оқпен оқталып саңылаусыздандырылған. Секцияның жоғарғы жағы жарылғыш затпен толтырылған. Детонаторға электр тогы берілгенде жарылыс пайда болып камерадағы газдың қысымы 2 мың МПа-ға жетеді. Осы қысымның әсерінен ұңғымалардағы оқтар ұшып тізбек қабырғасын тесіп қабатқа енеді. Қабатқа ену тереңдігі тау жынысының қаттылығына және перфоратордың түріне байланысты, ал каналдардың диаметрі 12 мм шамасында болады.
Сурет 1.2 Оқты перфоратор
Суретте ПВН-90 тік-қисық сызықты ұңғымасы бар оқпен тескіш перфоратор көрсетілген.
Ұңғымаларының тік орналасуы кезінде қуыс көлемі және ұңғыма ұзындығы үлкен болады. Бір қуыс бөлмесі екі ұңғымаға бірдей жарылу энергиясын береді. Бір бөлмедегі жарылғыш заттың салмағы 90 г. Ондағы қысым төмен, және шамамен алғанда 0,6÷0,8 мың МПа. Бұл алғашқыда оқтың ұшу жылдамдығын жоғарылатады. Тау жыныстарындағы тесілген каналдардың диаметрі 20 мм ұзындығы 145÷350 мм.
Оқпен тесудің (пулевой перфоратор) екі түрі бар:
Торпедалық перфорация кабельмен түсірілетін, жарылғыш оқтарының диаметрі 22 мм болатын қондырғымен жүзеге асады. Бір оқтағы жарылғыш заттың салмағы 5 г. Қондырғы көлденең екі ұңғымадан тұратын секциялардан тұрады. Жарылғыш оқ детонатормен жабдықталған. Бір камерадағы жарылғыш заттың салмағы 27 г. Сынақ қорытындысы бойынша жарылу нәтижесінде 100÷160 мм тереңдікке енеді де, диаметрі 22 мм болатын канал жасайды. 1 метр ұзындықтағы фильтрге төрт тесіктен артық тесік жасалмайды. Оқпен және торпедамен перфорациялауды қолдану шектеулі.
Кумулятивті перфорациялауда оқ та, жарылғыш затта қолданылмайды, онда атқыш перфоратор қолданылады. Кумулятивті ағын бастапқыда 6-8 км/с жылдамдыққа дейін, ал қысым 0,15÷0,3 млн. МПа–ға дейін жетеді. Кумулятивті зарядпен атқылаған кезде диаметрі 8÷14 мм болатын, тереңдігі 350 мм болатын жіңішке канал жасайды. Каналдардың өлшемдері тау жынысының қаттылығына және перфоратордың түріне байланысты болады. Кумулятивті перфораторлар көлденең атуға арналған және оның екі түрі болады: қорапты (корпусты) және қорапсыз (корпуссыз).
Қорабы бар перфораторларды қайта зарядтап бірнеше рет қолдануға болады, ал қорапсыз перфораторлар бір рет қана пайдаланылады.
Қазіргі уақытта кеңінен таралған ПК-105ДУ қорапты кумулятивті перфоратор қондырғысын қарастыралық (3.6-сурет). Электр импульсы перфоратордың төменгі бөлігінде орналасқан жарылғыш патронға 1 беріледі.
Жарылу кезінде заряд бірінен екіншісіне детонатор шнурымен 2 барлық зарядты соққылағышқа береді. Қорапты перфораторлар бір түсіргенде 3,5 м-ге дейінгі аралықты атуға күші жетеді, ал бір рет пайдаланылатын қорапты перфоратор 10 м-ге дейін және қорапсыз немесе ленталы перфораторлар 30 м-ге дейін атуға арналған. Ленталы перфораторлар (3.7-сурет) қораптыдан жеңілдеу, бірақ оларды қолдану ұңғыма түбіндегі қысымға және температураға байланысты шектелген. Себебі оның детонатор шнуры және жарылғыш патроны тікелей сұйыққа батып тұрады.
Сурет 1.3 ПК105ДУ қорапты кумулятивті перфораторы Сурет 1.4 ПКС105 ленталы кумулятивті перфоратор.
1-жарылғыш патрон; 2-детонатор КН-кабельдің шеті; 1-перфоратор шнуры; 3-кумулятивті заряд; басы; 2-болат лента; 3-детонатор 4- электр желісі. шнуры; 4-кумулятивті заряд; 5-жарылғыш патрон; 6- салмақ.
Гидроқұмағынды перфорациялау кезінде ұңғыма қабырғасын тесу сорапты компрессорлық - құбырдың түп жағына бекітілген арнайы тұнбаға толтырылған (құм мен сұйық араласқан) құмағынды қондырғыдан үлкен жылдамдықпен ұшатын тұнбаның көмегімен жүзеге асады. Құм мен сұйық қосылған тұнба арнайы машина үстіне орнатылған қондырғыда дайындалып, үлкен қысыммен сорапты–компрессорлы құбырға айдалады да, құбыр аралық кеңістікпен жоғары көтеріліп шығады. Бұл салыстырмалы түрде қабатты ашудың жаңа әдісі болып табылады және бұл әдісті тек перфорациялауға ғана емес, сонымен қатар жер асты жөндеу жұмыстарына және қабатқа әсер ету әдістерінде де қолданылады.
Гидроқұмағынды перфорациялау кезінде тізбектегі, цемент тасындағы тесіктің және тау жынысындағы каналдардың түзілуі құм-сұйық ағынының үлкен жылдамдықтағы ағынының берілуінің әсерінен пайда болады. Қысымның төмендеуі бұл кезде 15÷30 МПа-ға жетеді. Қабатта пішіні алмұрт тәрізді қуыс пайда болады. Қабырғаға сынау кезінде 0,5 метрлік каналдар түзілген. Ғылыми-зерттеу институтында жүргізілген сынақтың нәтижесінде жобалауға қажетті жүйе параметрлерінің арасындағы қатынасты орнатуға мүмкіндік берді .
Қабырғаға әсер ету уақыты 15÷20 минуттан аспау керек, себебі әсер етудің ұзақтығы каналдарды үлкейтпейді. Перфорациялау сорапты-компрессорлық құбырға түсірілетін құмағынды аппараттың көмегімен жүргізіледі.
АП-6М аппаратының құрылысында (сурет 1.5), бір уақытта алты перфорациялық канал жасайтын, қабырғасында алты тесігі болады. Сорап агрегатының берілісі аз болған жағдайда тесіктердің кейбіреуі тығындағыштармен бітеліп қалуы мүмкін.
Сурет 1.5 АП-5М құм ағынды перфораторға арналған аппарат.
1 - перфоратор қорабы; 2 – СКҚ мен жалғастыру резбасы; 3 -сығу клапанының шары; 4 – жоғарғы клапанның отырғызу сағасы; 5 – канал; 6 – отырғызу саптамасы; 7 – кіші диаметрлі төменгі шар; 8 – төменгі шар клапанының отырғышы; 9 – центратор; 10 – хвостовик.
Құмағынды аппаратта жоғарыдан түсіретін екі шар клапаны қарастырылған. Төменгі клапанның диаметрі жоғарғы клапанның ершігінен кіші болады, сол себептен төменгі шар жоғарғы клапанның ершігінен еркін өтіп кетеді. Аппаратты түсіргеннен кейін, ұңғыма сағасын бекітіп және оған сорап агрегатын жалғағаннан кейін жүйе жұмыс қысымынан 1,5 есе үлкен қысыммен сыналады. Сығу алдында жүйені саңылаусыздандыру мақсатында сорапты компрессорлық құбырға (СКҚ) жоғарғы клапаннан диаметрі 50 мм болатын шар (2) түсіріледі. Сығу біткеннен кейін сақиналы кеңістікпен сұйық айдап кері жуу кезінде жоғарғы шар алынып тасталады. Енді сорапты-компрессорлық құбырға төменгі - кіші шар (5) түсіріледі және ол ершікке отырғаннан кейін айдалатын сұйық тек саптама (3) арқылы шығады. Содан кейін сорапты-компрессорлық құбырға су-құм қоспасымен перфорациялау жүргізіледі. Сұйықтағы құмның концентрациясы 80÷100 кг/м 3 құрайды. Құм ағынды перфорация кезінде сорапты - компрессорлық құбыр үлкен қуатта сыналады.
Ұңғыманы меңгеру. Меңгерудің мақсаты - перфорационды каналдар қабатына дейінгі бүкіл ауданы бойынша коллектордың табиғи өткізгіштігін қалпына келтіру және ұңғының өнімділігін жоғарлату. Ұңғыдағы ағынды шақыру және оны меңгеру операцияларының бәрі ұңғының түбінде депрессияны (қабат қысымынан төмен қысым) жасаумен байланысты. Сонымен бірге тұрақты коллекторларда бұл депрессия жеткілікті үлкен болу керек және тез арада жүзеге асырылу керек, ал борпылдақ (рыхлый) коллекторларда керісінше депрессия кішкентай және баяу болу керек.
Тартание – бұл лебетканың көмегімен 16 мм-лік арқанмен түсірілетін ұңғымадан сұйықты қауға (желонка) арқылы алатын әдіс. Қауға, төменгі жағында штоктың көмегімен ашылатын клапаны бар ұзындығы 8 метр болатын құбырдан дайындалады. Қауғаның жоғарғы бөлігінде арқанға бекітуге арналған ілгіш орнатылған. Қауғаның диаметрі шегендеу құбыры диаметрінің 0,7 бөлігінен аспауы керек. Қауға бір рет түсіп-көтерілгенде 0,06 м 3 көлемдегі сұйықты алып шығады. Тартание өнімділігі аз, фонтандау бола қалған жағдайда ұңғымадан қауғаны алмай сағадағы бекіткішті (задвижканы) жабу мүмкін болмайтын қорғану мүмкіндігі өте шектелген әдіс. Бірақ та ұңғыма түбінен саз-балшықты ерітінділерді немесе шөгінділерді алуда және ұңғымадағы сұйық деңгейінің өзгеруін бақылауда бұл әдіс тиімді болып табылады.
Поршендік әдісте - поршень немесе сваб арқанмен сорапты компрессорлық құбырға (СКҚ) түсіріледі. Поршень кіші диаметрлі (25÷37,5мм) төменнен жоғары ашылатын клапаны бар құбыр. Құбырдың сыртқы жақ бетінде сым тормен қапталған (3-4 дана) жұмсақ резиналы манжет бекітілген. Поршенді сұйық деңгейіне дейін түсіргенде сұйық клапан арқылы поршеннің жоғарғы бөлігіндегі кеңістігіне енеді. Жоғары көтергенде клапан жабылады, ал манжеттер жоғары бөлігіндегі сұйық бағанының қысымы есебінен СКҚ қабырғаларына сығылып, нығыздалады. Поршень бір рет көтерілгенде, сұйық деңгейінің батырылу тереңдігіне тең болатын сұйық бағанын алып шығады. Батырылу тереңдігі арқанның мықтылығына байланысты шектеледі және ол 75÷150 м тереңдіктен аспайды. Поршендік әдіс тартаниеге қарағанда 10÷15 есе өнімділігі жоғары болады.
Ұңғымадағы сұйықты жеңіл сұйыққа ауыстыру әдісі - ұңғымаға сорапты компрессорлық құбырды (СКҚ) түсіріп, ұңғыма сағасы саңылаусыздандырылған, фонтандауды болдырмайтын әдіс болып табылады. Ұңғыманы бұрғылап болғаннан кейін ішін саз балшықты ерітіндімен толтырып тастайды.
Ұңғымада сұйықты ауыстыру сорапты агрегаттардың көмегімен немесе бұрғылау сораптарының көмегімен жүргізіледі. Кейбір жағдайда, берілген кен орнының ұңғымаларын меңгеру тәжірибелері бойынша түптік қысымды әрі қарай төмендету мақсатында сұйықты алу үшін, қосымша поршенді әдісті қолданған қауіпсіз болып саналады.
Меңгерудің компрессорлық әдісі - фонтанды, жартылай фонтанды және механикаландырылған ұңғымаларды меңгеруде кеңінен қолданыс тапты. Ұңғымаға сорапты компрессорлы құбыр тізбегі түсіріледі, ал ұңғыманың сағасы фонтанды арматурамен жабдықталады. Құбыр аралық кеңістікке компрессорға жалғанған су айдау құбыры жалғанады. Газ айдау кезінде сұйық құбыраралық кеңістікте СКҚ-дың башмагына дейін және алдын-ала сәйкес келетін тереңдікке дейін дайындалған СКҚ-дағы жүргізу тесігіне дейін ығыстырылады. Газ СКҚ-ға келгеннен кейін ондаға сұйықты газдандырады. Соның нәтижесінде түптегі қысым төмендейді. Газ шығынын реттеу арқылы құбырдағы газсұйық қоспасының тығыздығын және түптегі қысымды өзгертуге болады. Түптегі қысым қабат қысымынан төмен болғандасұйықтың ағыны басталады, және ұңғыма фонтанды немесе газлифтілі режимге ауысады. Қалыпты сұйық ағынын алғаннан кейін ұңғыма тұрақты жұмыс режиміне ауысады.
Бұл әдісті борпылдақ және тұрақты емес тау жыныстарында бұрғыланған ұңғымаларға қолдану тиімсіз. Сонымен қатар кейбір аудандарда тереңдігі 4500÷5500 м тереңдіктегі ұңғымаларды меңгеруде бұл әдісті қолдану тиімсіз болып табылады. Ұңғыманың түбінен сұйықты шығару мақсатында, қабат энергиясын мүмкіндігінше толық пайдаланып, ұңғыманы жуу мүмкіндігін жақсарту үшін СКҚ-дың башмагын жоғарғы перфорацияланған тесікке дейін түсіру керек. Терең ұңғымаларда СКҚ-дың башмагына дейін сұйықтың деңгейін жеткізу үшін, бірнеше ондаған МПа қысым керек болады. Бұл меңгеруді қиындатады. Сол себептен құбыр тізбегіне алдын-ала анықталған жүргізу тесігін жасайды. Құбыр аралық кеңістікке түсірілген сұйық деңгейі бұл тесіктерді ашады, ал айдалатын газ тесік арқылы СКҚ-ға келіп түседі де тесіктен жоғары тұрған сұйық бағанын газдандырады.
Газдалған сұйықты айдау арқылы ұңғыманы меңгеру әдісінде - құбыр аралық кеңістікке сұйықпен (су мен мұнай) бірге газ қоспасын айдау арқылы жүзеге асады. Мұндай газсұйық қоспасының тығыздығы айдалатын газ бен сұйықтың салыстырмалы қатынасына тең болады. Бұл меңгеру процесінің параметрлерін реттеуді жеңілдетеді. Дегенмен газсұйық қоспасының тығыздығы таза газдың тығыздығынан үлкен болады, сол себептен бұл әдіс терең ұңғымаларды аз қысым беретін компрессорлардың көмегімен меңгеруге арналған [1].
Меңгерудің бұл әдісі үшін ұңғыма қасына жылжымалы компрессор аппаратын, сорап агрегатын, сұйыққа арналған ыдыс және айдалатын сұйыққа газды араластыруға арналған араластырғыш қондырғы орнатылады. Газсұйық қоспасын айдау кезінде үздіксіз өзгеріп отыратын қысым мен температура да жоғарыдан төмен қарай жылжиды. Бұл процесс күрделі. Бірақ та қысымның баланс теңдеуін қоспа мен шығынның орташа параметрлерімен жазуға болады.
Газсұйық қоспасын айдау кезінде сұйық ағынының құрамындағы қалқып шығатын ауа көпіршіктеріне архимед күші әсер етеді. Қалқып шығу жылдамдығы газ көпіршіктерінің көлеміне, сұйықтың тұтқырлығына және тығыздық айырмашылықтарына байланысты болады: көпіршік көлемі кіші болған сайын оның қалқып шығу жылдамдығы да аз болады. Қарапайым жағдайда бұл жылдамдық сұйықпен салыстырғанда 0,3-0,5 м/с болады. Сол себептен сұйықтың төмен жылжу жылдамдығы газдың қалқып шығу жылдамдығынан жоғары болуы керек. Олай болмаған жағдайда газ сорапты–компрессорлық құбырдың башмагына жетпей қалады да, түптегі қысым төмендемейді. Үлкен жылдамдықты алу үшін көп шығын жұмсау қажет болады. Сол себепте сұйықты сақиналы кеңістікпен емес, сорапты-компрессорлық құбырдың ішімен айдаған тиімді болады.
Ұңғыма түбіндегі ауыр шөгінділерді (саз батпақты ерітінділер, ауырлатқыштар және жыныс үгінділері) жоғары шығару үшін кері жуу қолданылады. Сол себептен жуудан кейін жүргізілетін газсұйық қоспасын айдау, ешқандай өзгеріссіз кері жуу жүйесі бойынша жүргізіледі.
Сораптағы қысым ең жоғарғы мәнге жеткенде, газсұйық қоспасын сақиналы кеңістікпен айдаған кездегі қысым теңесуін жазайық. Сорапты-компрессорлық құбыр башмакқа дейін сұйықпен, ал құбыр аралық кеңістік газсұйық қоспасымен толтырылған кездегі жағдайды қарастыралық. Дегенмен екі жүйеде газсұйық қоспасын айдау қарқыны жылдамдығымен қозғалып келеді.
Келесі мәндерді белгілейміз: а т – сорапты компрессорлық құбырмен сұйық қозғалған кездегі үйкелуге кеткен бірлік шығын (сұйық бағанымен алынған); а к - сақиналы кеңістікпен қозғалғандағы бірлік шығын (сұйық бағанымен алынған).
Ұңғыманы газдалған сұйықпен меңгеру кезінде сағаға сорапты агрегаттан араластырғыш арқылы құбыр желісімен, араластырғыштың екінші жағына компрессордың шығу желісі жалғанады. Бірінші сорап іске қосылып айналыс орнатылады. Ұңғымадағы сұйық (сазбалшықты ерітінді) жер бетінде қазылған арнайы амбарға немесе басқа ыдысқа құйылады. Ұңғыма сағасына айдалған таза сұйық (су, мұнай) келген кезде, компрессор іске қосылады, және сығылған газ дисперсті газсұйық қоспасын алу үшін араластырғышқа беріледі.
Сұйықты газсұйық қоспасымен араластырған кезде айдау қысымы жоғарылайды және газсұйық қоспасы сорапты-компрессорлы құбырдың башмагына жеткен кезде ең жоғарғы мәнге жетеді. Сорапты-компрессорлы құбырға газсұйық қоспасы берілгенде айдау қысымы төмендейді.
Ұңғымалық сораптармен меңгеруде - қабат қысымы азайған, фонтандау қауіпі жоқ кен орындарды меңгеру кезінде жобаланған тереңдіктен сұйықты өндіру үшін ұңғымалық сораптар (ШСН немесе ПЦЭН) қолданылуы мүмкін. Ұңғымадағы сұйықты сораптармен айдау кезінде түптегі қысым, қабаттан сұйықтың ағып келуі Рс < Рпл мәніне жеткенше төмендейді. Мұндай әдіс ұңғыма түбін сазбалшықты қалдықтан тазалауды ұзақ қолданбайтын кезде тиімді болып келеді. Сорапты ұңғымаға түсірмес бұрын, ұңғыма іші түбіне дейін сумен немесе мұнаймен тазаланады, содан кейін ұңғымаға сораптар түсіріледі. Қысқы уақытта ұңғымаларды сумен жуу кезінде көптеген қиындықтар туындайды.
Ұңғымадан мұнай алу қабаттық энергияның әсерінен табиғи фонтандау есебінен немесе сұйықтықты көтерудің бірнеше механикаландырылған тәсілдерінің бірін пайдалану арқылы жүргізіледі. Әдетте кен орындарын игерудің бастапқы кезеңінде фонтандық өндіру басым болады, ал фонтандаудың әлсіреуіне қарай ұңғыманы механикаландырылған өндіру тәсіліне ауыстырады. Механикаландырылған тәсілдерге: газлифттік және тереңдік-сорғы (штангалық, батырмалы электр ортадан тепкіш, гидро-поршеньді, бұрандалы сораптардың көмегімен) жатады.
Штангалық тереңдік-сорапты ұңғымалары барлық пайдаланылатын ұңғымалардың 50%-ға дейін, 15,0% фонтандық, 12% батырмалы электр орталықтан тепкіш сорғылары бар ұңғымалар, 30% газлифттік скважиналар құрайды. Скважиналарды пайдаланудың дамып келе жатқан тәсілдері газлифттік болып табылады және ұңғымадан сұйықтықтың (су және мұнай) көп мөлшерін алуға мүмкіндік беретін батырмалы электр орталықтан тепкіш сорғыларды пайдаланатын тәсіл болып табылады. АҚШ-та ұңғымалардың 8% – ы фонтандық әдіспен және 92% - ы механикаландырылған әдіспен пайдаланылады. Таяу Шығыс мұнайының кен орындарында ұңғымалардың басым бөлігі фонтандық тәсілмен пайдаланылады.